Nếu bạn là một tín đồ của cờ tướng, thì chắc hẳn cũng không còn lạ gì với môn cờ úp. Vì đây là một dạng biến thể của cờ tướng, độ phổ biến thì không phải bàn cãi. Cờ úp có cách chơi luôn biến hóa khôn lường, khó có thể nắm bắt được nên bắt buộc có luật lệ riêng. Do đó, nhiều người vẫn băn khoăn về cách chơi cờ úp là gì. Bài viết dưới đây sẽ giải đáp thắc mắc cho bạn!
Tìm hiểu về cờ úp là gì?
Cờ úp hay còn gọi là cờ Triều Châu, bắt nguồn từ Hồng Kông, ở Trung Quốc. Vào năm 2000, giải cờ úp đầu tiên trên thế giới đã được tổ chức ở Hồng Kông. Cờ úp bắt đầu được chơi phổ biến hơn cả vào đầu những năm 90, đặc biệt ở Sài Gòn và lan ra nhiều những thành phố khác sau này.
Hiểu một cách đơn giản hơn, cờ úp chính là úp các quân cờ của bàn cờ Tướng trừ ở 2 quân Tướng mỗi bên. Các quân cờ còn lại sẽ được úp xuống và bắt đầu xáo trộn ngẫu nhiên, sau đó được sắp xếp dựa theo thế trận của cờ tướng. Nước đi đầu tiên của cờ úp buộc phải tuân theo luật đi của cờ tướng tại vị trí mà nó đang đóng quân. Sau nước đi đầu tiên, các quân cờ lần lượt được lật ra, và từ nước đi thứ hai của quân đó, thì quân cờ sẽ đi theo luật của cờ tướng.
Thuật ngữ thường dùng trong cờ úp
Cứ sau 120 nước đi của cả 2 bên, mà không có bất cứ quân nào bị ăn thì hòa nhau. Trong một trận cờ úp, cấm Chiếu Tướng liên tục 10 lần.
- Ăn quân: Có nghĩa là khi quân cờ di chuyển đến 1 vị trí được giữ bởi quân của đối phương, quân đối phương sẽ bị ăn và bị lấy ra khỏi bàn cờ.
- Chiếu Tướng: Bất kỳ nước đi nào làm cho quân Tướng của đối phương bị ăn ở nước đi tiếp theo.
- Quân được bảo vệ: Một quân bị đuổi sẽ được gọi là bảo vệ, nếu quân đuổi đó của đối phương ăn nó, có thể bị ăn lại ngay trong lượt đi tiếp. Ngoại trừ trường hợp đặc biệt là quân Xe không bao giờ được gọi là được bảo vệ khi đang bị đuổi bởi quân Pháo hay Mã của quân đối phương.
- Tổng thời gian trong trận đấu: nếu bạn để hết giờ trước đối thủ, người chơi đó sẽ bị xử thua.
- Thời gian cho một lượt đánh: trong mỗi lượt đánh sẽ có tối đa là 1 phút để ra quân. Nếu để hết giờ mà không đánh một quân cờ, người chơi sẽ bị xử thua ngay lập tức.
Luật chơi cờ úp như thế nào?
1. Luật di chuyển các quân cờ trong bàn cờ úp
Mỗi ván cờ buộc phải có đủ 32 quân, chia đều cho mỗi bên, gồm có 16 quân Đỏ và 16 quân Đen, nó gồm có 7 loại quân (là Tướng, Sĩ, Tượng, Xe, Pháo, Mã, Tốt). Ban đầu, các quân cờ sẽ được úp xuống, đồng thời được đảo ngẫu nhiên khi bắt đầu, trừ quân Tướng.
Bảy loại quân cờ còn lại sẽ được đi theo các cách khác nhau.
Quân Tướng: Là quân duy nhật được lộ diện, mỗi nước đi đều được đi trong 1 ô vuông ngang hoặc dọc, lưu ý là không được ra khỏi phạm vi “Cung Tướng” (Cung Tướng là khu vực gồm 4 hình vuông nhỏ được gạch bởi 2 đường chéo). Hai tướng không được chạm mặt nhau (đây sẽ là lộ tướng).
Quân Sĩ: Đi theo đường chéo của từng ô một, và có thể vượt sông để ăn được Tướng của đối thủ.
Quân Tượng: Đi chéo ở 2 ô mỗi nước, là đi ngang hoặc dọc. Nước đi của tượng sẽ không tính là hợp lệ khi có một quân cờ nằm chặn ở giữa đường đi. Cũng giống như quân Sĩ, Tượng sẽ được phép sang sông để chiến đấu. Tùy theo vị trí lúc được lộ mặt, quân Tượng chia ra 2 loại: Tượng có chức năng để chiếu tướng và Tượng dùng để khóa (hoặc cấm) tướng.
Quân Xe: Được đi ngang hoặc dọc tùy thích trên mỗi bàn cờ, miễn là không có bất cứ quân cờ nào cản trở trên đường đi. Có lẽ, vì lối đi này mà quân Xe được xem là quân cờ mạnh nhất trong bàn cờ úp.
Quân Pháo: Có cách di chuyển gần giống như quân Xe, đó là đi ngang hoặc dọc miễn sao không có bất kì quân cờ nào cản trở. Điểm chú ý nhất ở quân Pháo đó là, khi muốn ăn một quân cờ bắt buộc Pháo thì quân cờ Pháo muốn ăn, phải có thêm 1 quân cờ khác đứng trước nó. Pháo chơi tốt nhất khi trận đấu vào thời điểm trung cuộc.
Quân Mã: Đi ngang ở phạm vi 2 ô và đi dọc trong một ô (hoặc đi dọc ở 2 ô và đi ngang trong một ô). Nếu có quân cờ khác ở cạnh đi, thì Mã sẽ không thể đi được nước đi đó.
Quân Tốt: Chỉ được đi mỗi nước một ô. Nếu quân Tốt chưa qua sông, thì chỉ được đi thẳng tiến và không được đi lùi. Nếu đã vượt qua sông, có thể được phép đi ngang hoặc đi thẳng tiến, nhưng mỗi nước chỉ đi một ô.
2. Khi kết thúc trận đấu
- Chiếu bí: Nếu một bên chiếu tướng (bắt Tướng) và đối phương không còn khả năng đỡ được. Bên chiếu tướng sẽ thắng.
- Hết nước đi: Trong một bến, khi tới lượt đi nhưng không có nước hợp luật để đi, bên đó sẽ tính bị thua.
- Xin thua: Người chơi xin sẽ đầu hàng và chấp nhận thua trong ván chơi.
- Cầu hòa: Người chơi xin cầu hòa và đối phương đồng ý. Ván chơi sẽ được xử hòa.
3. Bàn cờ úp
Bàn cờ úp được chơi trên bàn cờ Tướng gồm có 9 hàng dọc và 10 hàng ngang cắt nhau, để tạo thành 90 điểm. Trên bàn cờ có hai vị trí đặc biệt cần lưu ý là “Sông” và “Cung Tướng”:
“Sông”: là 1 khoảng trống nằm hàng ngang, chia cắt hai bên thành hai phần bằng nhau như con sông.
“Cung Tướng” là mỗi bên sẽ có 1 Cung Tướng, hợp thành từ 4 hình vuông. Trong 4 ô này, sẽ có vẽ hai đường chéo hình chữ X. Cung Tướng nằm trong vị trí trung tâm, phía dưới cùng của phía người cầm quân đó.
4. Cách sắp xếp bàn cờ úp
Các quân cờ khi đã được lật úp xuống, và xếp ngẫu nhiên như cách xếp trên bàn Cờ Tướng, nhưng ngoại trừ 2 quân Tướng phải lật ngửa. Cách xếp như sau:
- Hàng cuối cùng ở phía người chơi (là tuyến đáy) sẽ được đặt 9 quân (gồm 1 quân tướng ở giữa mỗi bên của quân tướng, sẽ đặt vào 4 quân cờ úp, là vị trí quân Sĩ).
- Hàng thứ 3 (hay còn gọi là tuyến Pháo) được đặt 2 quân cờ, là vị trí quân Pháo
- Hàng thứ 4 (là tuyến Tốt) được phép đặt 5 quân cờ, mỗi quân cờ cách nhau 1 ô.
Hướng dẫn cách chơi cờ úp cơ bản cho người mới
Để chơi được một ván cờ úp, trước tiên bạn sẽ cần phải hiểu cả cách chơi cờ tướng để biết được luật chơi, tìm hiểu cách di chuyển trong bàn cờ cũng như các nước đi của từng quân cờ. Khi chơi cờ úp, ngoài trí tuệ đi cùng tư duy chiến lược, bạn còn cần thêm một xíu may mắn nữa. Chỉ một nước đi hay bất bất cứ phán đoán sai lầm, bạn cũng có thể đẩy quân cờ của mình vào thế bị động và gặp nhiều tình huống bất lợi.
1. Mục tiêu của ván Cờ úp
Cờ úp cũng xem quân Tướng là quân quan trọng nhất trong bàn cờ. Bên nào có thể “ ăn” được quân cờ Tướng của đối thủ, hoặc có thể “ chiếu hết” quân Tướng, sẽ được tính là người chiến thắng.
2. Bắt đầu ván cờ
Mỗi bên người chơi nhận sẽ một bên quân ( màu Đỏ hoặc là màu Đen). Người chơi sắp xếp bàn cờ ban đầu như hướng dẫn mục trên. Hai bên quyết định cho 1 cờ thủ đi trước.
3. Nước đi đầu tiên
Bên người chơi sẽ đi trước di chuyển 1 quân cờ. Ở nước đi đầu tiên này, các quân cờ đang úp sẽ phải di chuyển tuân theo vị trí mà mà nó đang đóng đóng quân.
Ví dụ: Quân cờ úp đang có ở vị trí bên cạnh quân Tướng, đây là vị trí vốn có của quân Sĩ thuộc bàn cờ Tướng Do vậy, ở nước đầu tiên nó sẽ phải tuân theo các di chuyển của quân Sĩ.
Sau khi nước đi đầu tiên một quân cờ úp đã được di chuyển. Quân cờ đó sẽ được lật ngửa, nên để xem trên thực tế quân đó là quân gì trong toàn bộ bàn cờ. Từ sau đó trở đi, quân này sẽ di chuyển theo đúng quy luật di chuyển của bàn cờ Tướng.
4. Cách ăn của từng quân cờ
Về cơ bản các quân cờ ngửa có cách di chuyển khá đơn giản, tùy vào mỗi bước như trong cờ tướng
Quân tướng: trong các lượt sẽ di chuyển hoặc ăn quân theo chiều ngang và dọc. Trong mỗi lần di chuyển 1 ô vuông, quân tướng sẽ không được ra ngoài phạm vi của “Cửu Cung”. Lưu ý rằng, không để hai quân tướng nhìn thấy được mặt nhau (đây là quy tắc lộ mặt tướng) và nếu bên nào bị ăn mất quân tướng thì bên đó tính thua. Tướng luôn luôn ở trong phạm vi “Cung” gồm có 4 hình vuông nhỏ được gạch trên đường chéo. Nó chỉ được di chuyển trong phạm vi cung.
Quân Sĩ: được đi và ăn theo đường chéo của từng ô một.
Quân Tượng: Đi và ăn cờ theo đường chéo của 2 ô của hình vuông phạm vi 2×2. Nước đi của tượng sẽ tính không hợp lệ nếu chỉ có một quân cờ nằm chặn ở giữa đường đi.
Quân Xe: Đi và được ăn quân theo chiều ngang hoặc dọc trên bàn cờ bao nhiêu ô tùy ý, miễn là không có bất cứ quân khác cản đường từ điểm đi đến điểm đến.
Quân Pháo: Pháo muốn ăn quân cờ của đối thủ, phải có một quân cờ ở vị trí giữa (đây được xem như ngòi Pháo).
Quân Mã: Di chuyển hoặc được ăn quân theo hình chữ L. Nếu có vật cản ở bên cạnh cản đường, đi thì mã sẽ không thể di chuyển được nước đi đó.
Quân Tốt: Khi ở địa phận của mình, tốt chỉ có thể đi thẳng và ăn quân cờ trong phạm vi 1 ô. Nhưng khi đã vượt qua đường sông, thì tốt có thể di chuyển ngang hoặc dọc. Tốt thường dùng để ăn những quân úp hoặc là giải cứu những quân bị “cấm”.
5. Ngoại lệ trong di chuyển quân Cờ Úp
Khác với trong cờ Tướng, Cờ úp sẽ có một số ngoại lệ trong việc di chuyển các quân cờ:
- Quân Sĩ sẽ không bị giới hạn trong khu vực cấm cung mà có thể di chuyển khắp bàn cờ theo luật đi chéo của nó.
- Quân Tượng sẽ không bị giới hạn ở bên phần của “sân nhà” mà nó có thể đi sang lãnh thổ của đối phương.
Bí quyết trở thành cao thủ cờ úp
Ưu tiên mở quân ở hàng trên (là tuyến Tốt), sau đó mới đến phía hàng dưới. Chú ý, để khống chế quân Úp của đối phương ( còn gọi là khống quân, không cho mở quân) rất quan trọng, không thể tùy tiện ăn quân nằm đã đặt ở vị trí đã bị “cấm” khi đó tính là “quân chết”.
Nếu đã bị cấm úp, khi có thời cơ, thì hi sinh các quân nhỏ (Tốt, Sĩ, Tượng, Pháo, Mã) để cứu quân úp (đặc biệt phải cứu Xe).
Hai quân Xe khi “úp” dùng để phòng thủ và thông thường được sử dụng ở giai đoạn cờ tàn hoặc trong lúc cấp bách.
Hai quân Pháo khi “úp” cũng vậy, không nên tùy tiện sử dụng ngay, nếu như chưa đến thời cơ để tấn công đối phương. Vì đôi Pháo này có tác dụng phòng thủ khá chắc chắn. Khi mở Pháo giả, thì cần phải tính toán khả năng xác xuất đó là quân gì, đôi khi đây cũng là cảm nhận (kết quân). Nếu đắc ý và chủ quan thì sẽ rất có lợi cho việc tấn công của đối phương.
Khi bắt đầu mở cờ, hãy thực hiện càng nhanh càng tốt: Mở cờ ngay khi có thể; hãy nhớ “mở cờ lợi thế thì công, mở cờ yếu thế thì thủ”, và “Lợi dụng mở cờ cản quân, lợi dụng đổi quân để mở cờ”. Bước này là bước mở đầu quan trọng trong suốt quá trình xây dựng chiến thuật.
Hãy quan sát đối phương thật kĩ, nếu bạn có kỹ năng quan sát tốt thì ngay lập tức bạn sẽ phát hiện ra được lỗ hổng. Đồng thời, nhìn được tổng quan của nước cờ và từ đó xây dựng cho riêng mình những chiến thuật phù hợp nhất.
Kết hợp phòng thủ và tấn công, và sắp xếp chúng một cách hợp lý, và hài hòa nhất để cả 2 cùng hỗ trợ cho nhau, nhằm đem lại hiệu quả cao nhất.
Thông thường, thì các bước để phòng thủ sẽ bao gồm 5 bước nhỏ như sau:
- Đầu tiên, bạn phải hạn chế được các quân cờ của đối phương có khả năng chiếu được tướng của mình.
- Nên giữ lại những quân tốt, để tạo được vòng vây những quân cờ của đối phương.
- Hãy cản quân cờ của đối phương ngay khi chúng có ý định tấn công.
- Hạn chế những trường hợp bị rơi vào bẫy đối thủ.
- Nhanh chóng chia cắt những quân cờ mạnh của đối thủ lẻ ra.
- Nếu bạn đã gặp phải một tình huống khó mà chưa biết cách gỡ, thì nên tạo ra thế thủ hòa.
Tấn công đối thủ liên tục, vì đây là bước quan trọng nhất và cũng cần nhiều chiến thuật nhất. Vì thế, bạn cần huy động nhiều trí tuệ và đòi hỏi mức độ tập trung cao nhất. Nếu bạn có lối tấn công không tốt, có thể tạo ra cho đối thủ thêm cơ hội phản công lại mình. Đặc biệt, phải sử dụng các quân cờ tinh nhuệ nhất để điều hướng tấn công vào địa phận của đối phương một cách ồ ạt. Khi đó, đối phương sẽ không có cơ hội phản công.
Cờ úp là một biến thể của cờ tướng, vì vậy bạn hãy chơi thật khéo léo và vận dụng hết trí thông minh để giành chiến thắng nhé! Hãy vận dụng cách chơi cờ úp ở bài viết trên vào thực tế ngay thôi nào!
